Herbestemming kasteel Grasbroek

Kasteel Grasbroek is vanaf de verkeerskundige aanvoerroutes bijna niet te ontwaren. Hoewel in de nabijheid van het kasteel zowel de A2 snelweg als de Sittardseweg / Bornerweg zijn gelegen, kan vanaf deze drukke auto routes amper een blik worden geworpen op het markante kasteel. Als je de lange oprit opdraait, die toepasselijk ‘de weg naar Grasbroek’ is genoemd, slinger je tussen de hoge beukenhagen door het landschap, om even later met een scherpe bocht de ‘binnenplaats’ van het kasteel op te rijden. Het kasteel ligt verscholen in het groen, een plek die je moet betreden om het op waarde te kunnen schatten.

Kenmerkend voor kasteel Grasbroek is de binnenplaats die het kasteel vormt samen met de naastliggende U-vormige schuur / boerderij en het ovengebouw. Op de eerste kadastrale kaart van Nederland uit 1832 is al duidelijk de binnenplaats waarneembaar. De entrees van de hoofdgebouwen van het ensemble zijn ook allen gericht naar deze binnenplaats. Het is een architypische opzet, want vele kasteelcomplexen kennen een binnenplaats binnen de grachten (die ook bij kasteel Grasbroek aanwezig waren). De binnenplaats werd belangrijk gevonden voor veiligheid (overzichtelijkheid) en beschutting tegen weer en wind. Bij kasteel Grasbroek heeft de binnenplaats ook een landelijk karakter met veel groen en semiverharding in de vorm van (hoofdzakelijk) grind.

Het omliggende landschap is divers. De oude grachtenstructuur, die gekoppeld was aan de Honsbeek, is helaas niet meer intact en ook de beleving van het water is hierdoor beperkt maar nog wel aanwezig, met name aan de oostzijde waar ook de boomgaard is gelegen. Het kasteel vormt sinds de bouw een eenheid met het bos aan de zuidzijde, waarin op de bestaande motteheuvel zeer waarschijnlijk het mottekasteel (de Stoel) van de legendarische koning Swentibold heeft gestaan. In de loop der tijd is kasteel Grasbroek aan de noordzijde ingesloten door het boerderijlandschap van weilanden en velden. De diversiteit van landschapstypologieën zijn kenmerkend voor kasteel Grasbroek en er niet los van te zien.

Hoewel het kasteel met enige regelmaat is aangepast aan de eisen en wensen van de nieuwe bewoners en van de originele indeling en uitstraling van de gevels weinig over is, is Kasteel Grasbroek nog steeds een architectonisch baken in de omgeving met hoge Monumentale waarde. Dit komt omdat het kasteel één van de weinige kastelen is in Limburg dat aan het eind van de zestiende eeuw is gebouwd. Dit houdt mogelijk verband met de ligging in het hertogendom Gulik dat destijds buiten de Tachtigjarige Oorlog bleef. Zo is de opzet van het volume typisch voor het einde van de zestiende eeuw: Een rechthoekig hoofdvolume van twee bouwlagen boven een kelder, onder een zadeldak en tussen topgevels, voorzien van een ronde traptoren. De speklagen op de ronde traptoren zijn ook kenmerkend voor deze tijd. Belangrijke originele onderdelen zijn de hardstenen omlijsting van de voordeur, de twee tongewelven en het dubbele kruisgewelf in de kelder en de houten kap.